Idąc w stronę Jasnej Góry od Alei Najświętszej Maryi Panny i mijając parki, stajemy przed figurą Matki Bożej Niepokalanej, która jest ostatnim akcentem w drodze do sanktuarium. Warto wiedzieć, że w czasie zaborów na tym miejscu i na tym cokole stał pomnik cara Aleksandra II.
Potężny pomnik cara "oswobodziciela" stanął na błoniach Jasnogórskich w Częstochowie. Wybór miejsca był dokładnie przemyślany - pomnik cara witał pielgrzymki, przybywające z całego kraju do Madonny Jasnogórskiej. Autorem blisko czterometrowego posągu cara był rosyjski rzeźbiarz Aleksander Opiekuszyn, autor pomnika Puszkina w Moskwie.
Odlewu figury dokonano w Petersburgu. Podstawę cokołu pomnika z czerwonego granitu fińskiego oraz sam cokół z czarnego granitu zaprojektował architekt Hun. Nadzór nad pracami budowlanymi sprawował inżynier gubernialny Nowicki, następnie budowniczy miejski Łodzi Hilary Majewski.
Pomnik odsłonięto 27 kwietnia 1889 roku przy udziale m.in. generała-gubernatora warszawskiego Józefa Hurki i kuratora warszawskiego okręgu szkolnego Aleksandra Apuchtina. Ustawiony był na granitowej platformie, ku której wiodły szerokie schody. Całość kompozycji architektonicznej otoczono kamienną balustradą. Na inskrypcjach umieszczonych na pomniku w języku polskim i rosyjskim powtórzono słowa z ukazu uwłaszczeniowego cara z dnia 19 lutego 1864 roku: Niech dzień ten będzie pamiętnym i dla włościan Królestwa Polskiego, jako dzień nastania nowej ich pomyślności.
W pobliżu pomnika umieszczono budkę, w której stale trzymał wartę żołnierz. W 1904 i 1907 członkowie organizacji bojowych PPS podejmowali próby wysadzenia pomnika; w efekcie pierwszej pomnik został nieznacznie uszkodzony.
We wrześniu 1917 roku Rada Miejska, na wniosek mieszkańców miasta, uzyskała zgodę generała-gubernatora warszawskiego Hansa von Besselera na rozebranie pomnika. Zdemontowano go 11 października 1917 roku i wywieziono do Niemiec. Granit z podstawy pomnika wykorzystywano od 1927 roku przy wyposażaniu wnętrza kościoła katedralnego św. Rodziny, przy budowie kortów tenisowych w Parku 3 Maja, wykonano z niego także cokół pomnika Narutowicza. Ze zwieńczenia cokołu powstał zegar słoneczny w Parku Staszica.
Po odzyskaniu niepodległości w roku 1917 na miejscu pomnika cara stanęła tymczasowa drewniana rzeźba Matki Bożej, a wkrótce potem - wykonana z wapienia rzeźba Matki Bożej Niepokalanej, która była wykonana w stylu barokowym. Rzeźba ta stała na tym miejscu nieprzerwanie do roku 2009, kiedy to uznano, że zniszczenia w substancji wapiennej są tak duże, że należy figurę zdjąć, poddać ją konserwacji i umieścić w muzeum.
Natomiast na tym miejscu ustawiono w 2009 roku nową figurę, wykonaną z marmuru kararyjskiego przez rzeźbiarza Kamila Drapikowskiego, syna znanego bursztynnika z Gdańska Mariusza Drapikowskiego. Figura ma wysokość 185 cm i waży 450 kg.
Artykuł powstał dzięki życzliwości Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego. |
